Bjargtangar - Skýrska stjórnar 2006

Bjargtangar

Félag land- og sumarhúsaeigenda á Hvallátrum við Látrabjarg

Skýrsla stjórnar fyrir starfsárið 2005 - 2006.

Á stofnfundi Bjargtanga 16. apríl 2005 voru kosin í stjórn, Þorvaldur Búason formaður (Miðbæ), og aðrir í stjórn; Anna Guðrún Maríasdóttir, Jóna Guðmunda Helgadóttir og Jóna Margrét Kristjánsdóttir (Heimabæ), Hrafnkell Þórðarson, Kristinn Guðmundsson og Ragna Þórðardóttir (Húsum); Hafliði Árnason og Sólveig Erlendsdóttir (Miðbæ). Þar sem einungis var stungið upp á jafn mörgum og kjósa átti samtals í stjórn, kom fram tillaga á fundinum um að ganga ekki til kosninga, sú tillaga var samþykkt. Því var ekki ljóst frá upphafi, hverjir teldust í aðalstjórn og hverjir í varastjórn. Í lögum félagsins er gert ráð fyrir, að aðalmenn séu kosnir til tveggja ára. Í fyrsta sinn, hefði því þurft að ákveða, hverjir hlutu umboð til tveggja ára og hverjir til eins árs. (Formaður er kosinn til eins árs). Þegar á fyrsta stjórnarfundi var ákveðið að boða alla kjörna stjórnarmenn á fundi til að taka þátt í mótun starfshátta og stefnu félagsins.

Fyrsti stjórnarfundur var haldinn 21. apríl og skipti stjórnin með sér verkum þannig: Þorvaldur Búason, formaður kosinn á stofnfundi, Jóna Margrét Kristjánsdóttir varaformaður, Sólveig Erlendsdóttir gjaldkeri og Ragna Þórðardóttir ritari. Þegar leið að aðalfundi í lok starfsársins nú í vor varð samkomulag í stjórninni um að líta svo á, að Jóna Margrét Kristjánsdóttir, Kristinn Guðmundsson og Sólveig Erlendsdóttir hefðu verið kosin til tveggja ára, en aðrir til eins árs. Þessi niðurstaða kemur fram í fundarboði til aðalfundar.

Alls hafa verið haldnir 14 stjórnarfundir. Miðað var við að halda fund fyrsta þriðjudag hvers mánaðar, en þeir urðu nokkru fleiri.

Félagar teljast nú 86. Gert var ráð fyrir, að aðeins þeir, sem mættu á stofnfundi eða greiddu félagsgjöld fyrir 1. september 2005 teldust stofnfélagar, en nokkur óvissa reyndist um það, þegar upp var staðið, hvenær sumir tilkynntu aðild sína, og hvort þeir greiddu gjöld á réttum tíma. Allt að einu teljast þessir 86 félagar stofnfélagar.

Hlutverk Bjargtanga er orðað svo í lögum félagsins:
„Tilgangur félagsins er að gæta sameiginlegra hagsmuna og réttinda félagsmanna varðandi eignir
á Hvallátrum, og marka stefnu um vernd og vörslu lands, náttúru, minja og nytja á Hvallátrum
og Látrabjargi.“

Nauðsynlegt er að árétta, að stjórn félagsins fer ekki með umboð fyrir félagsmenn, heldur er aðeins vettvangur, þar sem afstaða þeirra til málefna getur þróast við skoðanaskipti og þar sem upplýsingar um viðhorf þorra þeirra getur verið að finna. Ákvarðanir á fundum félagsins eru ekki bindandi fyrir félaga og landeigendur heldur aðeins fyrir stjórn félagsins.

Meðan á undirbúningi að stofnun félagsins stóð, var hugað að hugsanlegum viðfangsefnum, og því var haldið áfram, eftir að stjórnin tók til starfa. Smám saman hefur orðið til nokkuð langur listi athugunarefna, sem voru rædd og skipst á skoðunum um, þótt ekki væri beinlínis mótuð stefna eða teknar ákvarðanir í öllum tilvikum. Nokkur atriði skulu tíunduð hér.

Skipa má þessum efnum í þrjá flokka:

A: Sérstök og bein hagsmunamál félagsmanna:

Lagning vegar framhjá byggðinni á Hvallátrum fyrir ofan Höfða, Hnjúka og suður fyrir Helguþúfu niður í Fit.
Athugun á því, hvort setja skuli silung aftur í Látravatn.
Sett upp heimasíðu.
Tölvupóstföng félaga í Bjargtöngum.
Eru möguleikar á að koma upp eftirliti eða vöktun með nettengdri myndavél á Hvallátrum?
Á félagið samleið með samtökum eigenda sjávarjarða, og þá með hvaða hætti?

B: Umgengni og umhverfi á Hvallátrum:

Lagfærður troðningur upp Smáhamra.
Mörkun stefnu um friðlýsingu á Látrabjargi.
Skilti og umgengni.
Friðlýstar minjar.
Merking staða með spjöldum.

C: Utanaðkomandi erindi og ásælni.

Nytjaland 2005.
Hellur í gangstíg frá sáluhliði að kirkjudyrum í Saurbæ.
Skilti um gönguleiðir og stikun gatna.
Yfirgangur, ásælni eða frumhlaup Vesturbyggðar.

Hér verður í stuttu máli gerð grein fyrir helstu liðum í þeirri röð, sem þeir hafa verið tilgreindir.

A: Sérstök og bein hagsmunamál félagsmanna:

Lagning vegar framhjá byggðinni á Hvallátrum fyrir ofan Höfða, Hnjúka og suður fyrir Helguþúfu niður í Fit.
Þorvaldur Búason átti fund fyrir hönd stjórnar Bjargtanga með Auðni Hálfdánarsyni (1. nóv. 2005) deildarstjóra hönnunar hjá Vegagerðinni (í Borgarnesi) og í framhaldi af því (2. des.) með Jóni Rögnvaldssyni vegamálastjóra um færslu vegar suður fyrir Helguþúfu. Báðir virtust taka hugmyndinni vel og vegamálastjóri ætlaði að fela mælingamönnum vestra (á Ísafirði) að stika hugsanlegt vegarstæði, svo unnt væri að meta kostnað. Hugmyndin var að fá lagðan rúmlega 1 km langan vegarspotta, ekki lakari en þann, sem nú liggur milli húsa. [Sá þræðingur er ekki flokkaður sem vegur heldur slóði hjá Vegagerðinni, þ.e.a.s. í lægsta gæðaflokki „vega“]. Nýja slóðann skyldi leggja ofan „girðingar“ og suður fyrir Helguþúfu og átti varla að kosta meira en 2 - 4 milljónir króna. Skömmu síðar (8. des.) var umdæmisstjóra Vegagerðarinnar fyrir Vesturland og Vestfirði Magnúsi V. Jóhannssyni sent erindi um þetta efni f.h. stjórnar félagsins. Auðun sendi Þorvaldi (19. jan. 2006) uppdrátt með hæðarlínum af Hvallátrum og gaf kost á því, að merkt væri inn vegarstæðið, sem Látramenn hefðu í huga. Þorvaldur Búson, Kristín Norðfjörð og Þorvaldur Arnar Þorvaldsson fóru vestur að Hvallátrum (23. - 26. febr.) og mældu með GPS mælitækjum um 200 m breitt belti frá vegi við malargryfju Vegagerðarinn ofan við Háagil suður fyrir Helguþúfu og niður í Fit. Hugmyndin var að fá nánari mynd af vegarstæðinu, sem Látramenn höfðu í huga, í von um að slík mæling gæti komið að gagni við ákvarðanatöku. Um mánaðamótin mars/apríl kom fram í símtali við Auðun, að borist hefði áætlun um vegarkaflann, sem hér um ræðir. Þorvaldur fór í Borgarnes (4. apr.) og fékk að sjá hjá Auðni drög frá verkfræðingi Vegagerðarinnar á Ísafirði. Þar var ekki tekið neitt tillit til óska Látramanna, en vegur í stórum jöfnum boga og með jöfnum halla teiknaður norður á holtið norðan núverandi vegar og ofan malarbingsins ofan Háagils, niður milli Hnjúka sunnan Brekkubæjar, þvert fyrir djúpu grófina norðan við Helguþúfu og rétt utan í Helguþúfu. Vegurinn er á köflum mikið uppbyggður, sums staðar sennilega um 5 - 8 m. Slíkur vegur yrði mikil náttúruspjöll og þann veg má aldrei leggja. Það er engu líkara, en verið sé að hanna veg fyrir 90 km hámarkshraða eða hluta hringvegarins á fjölfarnasta kafla hans, enda hljóðar kostnaðaráætlunin upp á 20 milljónir á km. Verkfræðingurinn eirir engu, böðlast eins og naut í flagi, í hönnun sinni. Auðun ætlaði að athuga, hvort ekki væri unnt að fá þessari tillögu breytt, enn þá hefur ekkert heyrst frá honum.

Athugun á því, hvort setja skuli silung aftur í Látravatn.
Ákveðið var að nálgast þetta mál ekki sem verkefni á vegum félagsins, þar sem stjórn félagsins hefur enga heimild til að binda félagið eða félagsmenn fjárhagslegum skuldbindingum. Þess í stað var ákveðið að leita til áhugasamra einstaklinga um þátttöku undir forystu Kristins Guðmundssonar. Bleikja hefur áður verið sett í vatnið, en nú á að setja urriða. Líta má á þetta verkefni, sem framhald af fyrri tilraun. Það er áskilið, að allir landeigendur eigi aðgang að veiði, þegar þar að kemur, en eðlilegt talið, að um veiðar verði haldin veiðidagbók og þeir sem veiðar stundi, hlíti reglum um hana. Undirtektir hafa verið góðar og safnast meira fé (150 þús.) en upphaflega var áætlað nauðsynlegt (um 80 þús.). Líður senn að framkvæmdum.

Sett upp heimasíða.
Fljótlega kom upp hugmynd um að setja upp heimasíðu fyrir Bjargtanga. Birgi Hrafnkelssyni, Þórði Kristjánssyni og Þorvaldi Arnari Þorvaldssyni var falið að hrinda hugmyndinni í framkvæmd. Í fyrstu var haft í huga að setja inn á heimasíðuna efni eins og niðjatal síðustu ábúenda á Látrum, safn gamalla ljósmynda, greinar og fróðleik um Látra, sögur og þjóðhætti og efni frá stjórn félagsins, t.d. fundargerðir stjórnar. Verið er að gera tilraun með að setja inn á heimasíðuna myndir með örnefnum. Samþykkt var, að Þórður væri formaður fyrir þessari vinnunefnd og ritstjóri heimasíðunnar, en Pálmi Hlöðversson og Marías Sveinsson kæmu þremenningunum til fulltingis. Tilraunasíðuna er að finna á léninu http://www.bjargtangar.net/

Tölvupóstföng félaga í Bjargtöngum.
Safnað hefur verið tölvupóstföngum flestra félaga, í nokkrum tilfellum hefur verið fengið samþykki fyrir því, að nákominn ættingi fái tölvupóstinn, en komi honum til skila til félagsmanns, sem ekki hefur tölvu. Svo virðist, sem einungis þurfi að senda með venjulegum pósti bréf til fjögurra félagsmanna.

Eru möguleikar á að koma upp eftirliti eða vöktun með nettengdri myndavél á Hvallátrum?
Hafliði Árnason tók að sér að kanna möguleika á og afla upplýsinga um tækjabúnað, sem til þyrfti, og um hugsanlegan kostnað við nettengda vöktun. Hann gerði stjórninni grein fyrir að margir möguleikar væru fyrir hendi um búnað og réðist kostnaður auðvitað af því, hversu fullkomin vöktunin ætti að vera. Nauðsynlegt er að móta hugmynd nánar, áður en lengra er haldið. Engar ákvarðanir hafa verið teknar.

Á félagið samleið með samtökum eigenda sjávarjarða, og þá með hvaða hætti?
Þetta efni hefur aðeins verið reifað á stjórnarfundi. Það bíður betri tíma.

B: Umhverfi og umgengni á Hvallátrum:

Lagfærður troðningur upp Smáhamra.
Fyrir nokkrum árum síðan voru lagðar hellur í troðninga, þar sem mest mæddi á gróðri upp frá bílastæði á Bjargtöngum og upp snið í Smáhömrum. Nokkur sár hafa myndast, síðan það var gert, hellur og steinar sporðreist, einkum í Smáhömrunum. Ákveðið var að fara vinnuferð og leitast við að fella hellur í ný sár, bæta við steinum og rétta af og skorða steina í sniðinu. Um mánaðamótin 29. sept. - 1. okt. (2005) fóru Hrafnkell Þórðarson, Kristinn Guðmundsson og Þorvaldur Búason vestur og vona þeir, að tekist hafi að gera nokkra varanlega bragarbót.

Mörkun stefnu um friðlýsingu á Látrabjargi.
Velt hefur verið upp þeirri hugmynd, hvort landeigendur Hvallátra geti ekki tekið frumkvæði að því að friðlýsa Látrabjarg með skilmálum, sem fela í sér raunverulega verndun náttúru. Látrabjarg er náttúruvætti. Skilmálar hafa ekki verið bornir undir landeigendur. Svo virðist, sem eitthvað annað vaki fyrir þeim, sem samið hafa texta, sem er að finna í náttúruminjaskrá, en raunveruleg verndun. Þetta efni bíður nánari skoðunar. Stjórnin er sammála um að á Bjargtöngum og Látrabjargi eigi að vera ósnortin náttúra.

Skilti og umgengni.
Margir virða ekki þá sjálfsögðu reglu, að akstur utan vega er óheimill. Sett hefur verið upp skilti á Látrum, sem vekur athygli á reglunni, og nokkur fleiri skilti með sömu áletrun hafa verið gerð, en ekki sett upp. Vandasamt er að velja þeim stað, þar sem þau koma að mestum notum. Þá hefur verið bent á að nauðsynlegt sé að setja upp skilti, sem banni að tjaldað sé á Bjargtöngum og alla meðferð elds. Alls konar hagsmunahópar vilja vekja athygli á sér og sínum hagsmunum með skiltum á Bjargtöngum reyndar út um allt, og smám saman verður kominn skiltaskógur. Aðeins elsta skiltið var sett upp að höfðu samráði við landeigendur, þau koma hvert úr sinni áttinni, eru ósamstæð og sett upp af yfirþyrmandi smekkleysi. Ekkert skilti er með leiðbeiningum um umgengni, sem væri þó mikilvægast. Fara verður með gát. Með réttu má tala um skiltafaraldur og nauðsynlegt að stemma stigu við honum, áður en hann verður að óviðráðanlegri plágu. Öll skilti er í sjálfu sér spjöll og lýti úti í náttúrunni, þau eiga ekki heima þar, þótt þau eigi rétt á sér við umferðamiðstöðvar. Hér er aðeins reifað vandamál, sem stjórn Bjargtanga þarf að láta til sín taka.

Friðlýstar minjar.
Nokkrar friðlýstar fornminjar er að finna í landi Hvallátra og hafa sumar þeirra verið merktar með litlum skiltum á sverum hælum, flest merkin eru snjáð eða máð, sums staðar eru hælar brotinn, ljóst er, að þessi merki eru vanrækt.

Merking staða með spjöldum.
Þeirri spurningu hefur verið varpað fram, hvort ástæða væri til að merkja valda staði með litlum spjöldum í grassverði eða á klapparkollum, svo sem við Gildru á Gildruhjalla, Fuglbyrgi móts við Hrútanef og í Barðsbrekkum, Vaðarhús við Kálfaskor o.s.frv. Stíga ber varlega til jarðar, einnig lítil spjöld eru lýti á landi í frjálsum fjallasal. Þetta bíður eins og fleira frekari umfjölluna.

C: Utanaðkomandi erindi og ásælni.

Nytjaland 2005.
Sumir landeigendur Hvallátra fengu í apríl (2005) bréf frá aðstandendum verkefnisins Nytjaland - Jarðabók Íslands. Stjórn Bjargtanga fól Þorvaldi Búasyni, að senda þeim svar með endurriti af landamerkjalýsingum milli Hvallátra og Breiðavíkur og milli Hvallátra og ítaks Saurbæjarkirkju í Látrabjargi (Bæjarbjargs). Bréfinu fylgdi uppdráttur, er lýsti túlkun stjórnarinnar á landamerkjalýsingunum.

Hellur í gangstíg frá sáluhliði að kirkjudyrum í Saurbæ.
Kjartan Gunnarsson óskaði eftir að fá að láta sækja hellur (12 -15 m2) úr Látralandi sem nota átti í gangstíg frá sáluhliði að kirkjudyrum í Saurbæ. Var honum bent á, að erfitt væri að fá leyfi fyrir slíku, og stjórn Bjargtanga væri aðeins farvegur fyrir slíka ákvarðanatöku. Var honum bent á, að hann gæti leitað til „Látramanns“, Helga Árnasonar, sem þekkti, hvar hægt væri að finna og taka hellur, án þess að náttúruspjöll gætu talist, (t.d. úr jöðrum á efnisnámum Vegagerðarinnar á Látrahálsi).

Skilti um gönguleiðir og stikun gatna.
Ásdís Thoroddsen safnvörður á Hnjóti (sumarið 2005) hafði samband við Þorvald Búason símleiðis og óskaði eftir fyrir hönd Veraldarvina að fá að setja upp skilti á Látrum um gamlar gönguleiðir í hreppnum. Þorvaldur var þá á förum vestur og hafði knappan tíma og ekki hægt að kalla saman fund, en henni lá á svari. Hann hafði sambandi við Hafliða Árnason, Gísla Kristjánsson og Hrafnkel Þórðarson, sem náði sambandi við Kristinn Guðmundsson, aðra náðist ekki í á þessum tíma. Þeir voru sammála um, að ekki kæmi til greina að heimila að setja upp skilti milli húsanna á Látrum þar sem það biði heim bílastöðum og gerð bílastæðis.
Ásdísi var bent á stæðið upp á Hálsi, þar sem fyrir er skilti og vegvísir til Keflavíkur. Í samtalinu kom fram, að þegar væru skilti á Bjargtöngum, en ekki kom neitt til tals, að skilti yrði sett þar. Hún mun hins vegar hafa ákveðið að setja skilti Veraldarvina þar upp.
Veraldarvinir vildu einnig fá að stika gömlu göturnar milli bæja og alveg heim að bæjum. Þorvaldur benti á þessar gömlu götur hefðu verið lagðar af hreppstjórum eða sýslusjóðum og hefðum við e.t.v. ekki forræði til að banna stikurnar, en að hann teldi þær óþarfar þar sem þarna væri yfirleitt um djúpar götur og greinilegar að ræða. Voru þeir sem um málið fjölluðu allir sammála um að hafna því, að settar yrðu stikur niður á milli húsa á Látrum, en bentu á að til greina kæmi að setja vegprest í melnum við endann á Látravatni, sem vísaði á fyrstu vörðu á leið til Breiðavíkur og fyrstu vörðu á leiðinni upp í Látradal.
Þá vildi Ásdís einng fá að stika leið í Selið, en sú leið var ekki vörðuð, þótt tekið væri mið af vörðu á Hálsegg. Ekki er ástæða til að stika þá leið frekar en aðrar gönguslóðir Látramanna um nágrennið, sem eru fjölmargar. Þessu var því hafnað. Engar götur voru stikaðar í Látralandi.
Yfirgangur, ásælni eða frumhlaup Vesturbyggðar.
Meðan verið var að undirbúa stofnun Bjargtanga snemma árs 2005, var vakin athygli á frétt um, að Ferðamálaráð hefði úthlutað styrkjum til Vesturbyggðar m.a. til að koma upp „salernisaðstöðu við Látrabjarg“,( 25. jan.). Bæjarstjórn Vesturbyggðar hafði sem sagt sótt um styrk til framkvæmda á landi í einkaeign, án þess að hafa nokkra heimild þar um frá landeigendum og án vitundar þeirra. Samkvæmt skilmálum úthlutunarinnar átti aðeins að veita slíkan styrk til framkvæmda, sem voru fullhannaðar og gert ráð fyrir, að styrkþeginn ætti eða hefði umsjón með viðkomandi svæði, þegar framkvæmdum lyki. Þegar eftir var leitað, þumbaðist bæjarstjóri Vesturbyggðar við að veita upplýsingar um umsókn, hönnun og áætlanir. Bréf Bjargtanga voru hógvær og málefnaleg. Í lok maí lofaði bæjarstjóri Vesturbyggðar þó að taka saman og senda umbeðin gögn. Þau hafa aldrei borist. Í október fékkst loks ljósrit af tölvuskeyti til Ferðamálaráðs, sem kallað er umsókn, en stjórn Bjargtanga hafði þá leitað til Ferðamálaráðs með tilvísun í upplýsingaskyldu þess. Bjargtangar höfðu farið fram á að fá að sjá fullnaðarhönnun mannvirkja og útboðslýsingu, en Vesturbyggð hafði boðið „verkið“ út. Steininn tók loks úr, þegar fréttir bárust af fundi bæjarstjórans um skipulagsmál í Örlygshöfn, þar sem hann lét hnjóðsyrði falla í garð landeigenda Hvallátra. Stjórn Bjargtanga ákvað þá að setja allar upplýsingar um samskiptin við Vesturbyggð á heimasíðu félagsins http://www.bjargtangar.net/. Þar geta allir, sem vilja, barið þau augum frá orði til orðs, og verður sú saga því ekki rakin frekar.